ترس از خدای مهربان چرا؟                                                                                                                                                          

ترس از خدا به چه معناست؟ چرا باید از خدای مهربان پروا داشت؟

در واقع ترس از خدا به معنی ترس از مسؤولیت‏هایی است که انسان در برابر ذات مقدس او دارد . ترس انسان از کوتاهی در انجام رسالت و وظیفه‏ی خویش و پیامدهای نافرمانی از خداوند است . تمامی ایمان و اعتقاد در ترس از خداوند جمع شده است و سرآمد همه‏ی حکمت‏ها ترس از ذات بزرگ اوست .

امام علی ( علیه السلام) آن خائف بزرگ الهی فرمود: «آنگاه که خداوند مردم را گرد آورد، آواز دهنده‏ای در میان آنان ندا دهد [که] ای مردم! امروز نزدیک‏ترین شما به خداوند کسی است که (در دنیا) بیش از همه خداترس باشد . ⁽¹⁾

حال این سؤال پیش می‏آید که چگونه از خدا بترسیم؟

امام صادق ( علیه السلام) در این‏باره می‏فرمایند: «از خدا چنان بترس که گویی او را می‏بینی; چه اگر تو او را نمی‏بینی، او تو را می‏بیند . اگر فکر کنی که او تو را نمی‏بیند، هر آینه کافر شده‏ای و اگر بدانی که او تو را می‏بیند و با این حال دور از چشم مردم و در برابر دیدگان خدا گناه کنی، بی‏گمان او را در حد پست‏ترین بینندگان خود قرار داده‏ای!» ⁽²⁾

البته، میزان این خداترسی در انسان‏ها متفاوت است . در قرآن آمده است که «هر آیینه از بندگان خدا، تنها دانشمندان از او می‏ترسند .» ⁽³⁾ این معنای بلند در سخنی ارزشمند از امام سجاد ( علیه السلام) . آن تجلی تام پروای الهی و خائف عارف، چنین آمده است: «علم و عمل دو دوست صمیمی‏اند . کسی که خدا را بشناسد، از او می‏ترسد و همین ترس او را وادار به عمل و اطاعت از فرمان خدا می‏کند . صاحبان دانش و پیروان آن‏ها کسانی هستند که خدا را به خوبی شناخته و برای او عمل می‏کنند و به او عشق می‏ورزند .» ⁽⁴⁾

کوتاه سخن این که، «علماء» در منطق قرآن آن گروه از صاحب نظران و دانشمندانند که خدا علم ودانش تمام وجودشان را به نور خدا و ایمان و تقوا روشن ساخته و نسبت‏به وظایفشان سخت احساس مسؤولیت می‏کنند و ازهمه پایبندترند .

حال این ترس، خود دارای جایگاه رفیعی است که عارفی وارسته‏ای چون امام راحل ( رحمه الله) آن را این‏گونه توصیف کرده است: «بدان که خوف از حق تعالی یکی از منازلی است که کمتر منزلی را برای عامه‏ی مردم می‏توان به پایه‏ی آن دانست و این خوف علاوه بر آنکه، خود یکی از کمالات معنوی است، منشا بسیاری از فضایل نفسانیه است و یکی از مصلحات نفس است، بلکه سرچشمه‏ی تمام اصلاحات و مبدا علاج جمیع امراض روحانی توان آن را شمرد و انسان مؤمن به خدا و سالک و مهاجرالی الله باید به این منزل بسیار اهمیت دهد . به چیزی که آن را در دل زیاد کند و ریشه‏ی آن را در قلب محکم کند، بسیار توجه نماید . مثل تذکر عذاب و عقاب و شدت عقبات مرگ و بعد از مرگ در برزخ و قیامت و اهوال صراط و میزان و مناقشه در حساب و عذاب‏های گوناگون جهنم و تذکر عظمت و جلال و قهر و سلطنت‏حق و تذکر استدراج و مکر الله و سوء عاقبت و امثال آن .» ⁽⁵⁾

مؤمن میان دو ترس اساسی

پیامبر خدا ( صلی الله علیه و آله) فرمود: «همانا مؤمن میان دوترس کار می‏کند: میان زمانی که از عمرش گذشته است و نمی‏داند خدا با او چه کند، او را می‏آمرزد یا نه، و میان زمانی که از عمرش باقی مانده است و نمی‏داند خدا درباره‏ی او چه حکم خواهد کرد . پس باید بنده‏ی مؤمن از خود برای خود و از دنیایش برای آخرتش و در جوانی پیش از پیری و در زندگی پیش از فرارسیدن مرگ بهره گیرد; زیرا سوگند به آنکه جان محمد ( صلی الله علیه و آله) در دست اوست، پس از دنیا دیگر عذرخواهی و توبه در کار نیست و بعد از آن سرایی جز بهشت‏یا دوزخ نباشد .» ⁽⁶⁾

پاداش این ترس از پروردگار در قرآن این گونه بیان شده است: «اما هرکس که از عظمت پروردگارش ترسیده و نفس را از هوی بازداشته است، بهشت جایگاه او است .» ⁽⁷⁾

حال، این ترس چگونه در زندگی انسان نقش ایفا می‏کند؟ امام علی ( علیه السلام) مردی را دید که آثار ترس در او هویداست، فرمود: «تو را چه شده است‏» ؟ عرض کرد: «از خدا می‏ترسم .» حضرت فرمود: «ای بنده‏ی خدا! از گناهان خویش بترس و از اینکه بر بندگان او ستم کنی و خداوند به عدل خود با تو رفتار کند، هراسان باش . تکالیف او را انجام ده و از فرمان‏های او که تو را اصلاح می‏کند، سرپیچی مکن، چون این کارها را کردی، دیگر از خداوند ترسی به دل راه مده که که او بر هیچ کس ستم نمی‏کند و او را بیش از آن که سزاوار باشد، عذاب نمی‏دهد; مگر آن که از بد عاقبتش این اعمال و رفتار تغییر یابد و به بدی‏گرایی ترسان باش . اگر خواهی که خداوند تو را از بدفرجامی نجات دهد، بدان که هرکار خوبی می‏کنی از فضل توفیق خداست و هر بدی که می‏کنی، خداوند به تو مهلت و فرصت می‏دهد . از بردباری و گذشت‏خدا نسبت‏به خود برحذر باش .» ⁽⁸⁾

پس ترس از خدا بازدارنده‏ی نفس از گناهان و جلوگیرنده از نافرمانی‏هاست . در واقع، خدای بخشنده و مهربان نیست که باید از او ترسید - که او هرگز بر کسی ظلم روا نمی‏دارد - و آنچه که شایسته است انسان از او در هراس و ترس باشد، همانا خویشتن اوست .

پی‏نوشت‏ها:

1 . علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 78، ص 41 .

2 . همان، ج 70، ص 386 .

3 . سوره‏ی فاطر، آیه 28 .

4 . کلینی، روضه کافی، ج 4، ص 359 .

5 . امام خمینی ( رحمه الله)، چهل حدیث، ص 481 .

6 . کلینی، کافی، ج 2، ص 70 .

7 . سوره‏ی نازعات، آیه، 40 و 41 .

8 . مجلسی، بحارالانوار، ج 70، ص 392 .